Ως είσφρυση όνυχος ορίζεται η κατάσταση κατά την οποία το πλαϊνό τμήμα του νυχιού (συνήθως του μεγάλου δακτύλου) εισέρχεται εντός του δέρματος του δακτύλου προκαλώντας πόνο και φλεγμονή. Οφείλεται σε πολλά αίτια με πιο συχνά την πίεση που ασκείται στο νύχι από στενά υποδήματα καθώς και λόγο κακής τεχνικής στη κοπή των νυχιών (κόψιμο του νυχιού κοντά στο δέρμα και υπό γωνία). Εμφανίζεται κατά κύριο λόγο σε νεαρά ενήλικα άτομα και η διάγνωση τίθεται με την κλινική εξέταση. Σε μερικές περιπτώσεις μπορεί να συνδυάζεται με μυκητίαση των νυχιών ή άλλη μικροβιακή φλεγμονή.
Τόσο στις περιπτώσεις είσφρυσης όνυχος, όσο και σε περιπτώσεις μυκητίασης νυχιών ανθεκτικής ή υποτροπιάζουσας σε θεραπεία, εφαρμόζεται ολική ή μερική ονυχεκτομή. Προηγείται συντηρητική αγωγή με τοπική εφαρμογή αντισηπτικών διαλυμάτων για λίγες ημέρες, ώστε να καταπολεμήσουμε πρώτα την μικροβιακή φλεγμονή. Εμβαπτίζουμε το πάσχων δάκτυλο σε διάλυμα Betadine 2% και οξυζενέ (αναλογία 1:1) για 5 λεπτά τρεις φορές ημερησίως και στη συνέχεια τοποθετούμε κρέμα Betadine ή Bactroban γύρω από το νύχι. Αφού ολοκληρωθεί ο τοπικός καθαρισμός προχωράμε στην μερική ή ολική ονυχεκτομή.
1. Σμηγματογόνες κύστεις
Οι σμηγματογόνες κύστεις είναι σφαιρικές μαλακές κύστεις κάτω από το δέρμα που περιέχουν σμήγμα, δηλαδή φυσιολογικές εκκρίσεις των σμηγματογόνων αδένων του δέρματος.Μπορούν να εμφανιστούν σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος και τείνουν να μεγαλώνουν σε βάθος χρόνου. Είναι συνήθως ανώδυνες και ενίοτε επιμολύνονται από βακτήρια προκαλώντας τοπική φλεγμονή ή απόστημα. Αφαιρούνται ολόκληρες υπό τοπική αναισθησία.
2. Λιπώματα
Τα λιπώματα είναι καλοήθεις όγκοι λιπώδους ιστού που εμφανίζονται σε οποιοδήποτε σημείο του σώματος ως ανώδυνες μαλακές μάζες. Μερικές φορές είναι πολλαπλά. Μεγάλα λιπώματα μπορούν πολύ σπάνια να εξελιχθούν σε κακοήθεις όγκους (λιποσάρκωμα), αλλά κατά τα άλλα δεν προκαλούν επιπλοκές. Αφαιρούνται ολόκληρα υπό τοπική αναισθησία.
3. Σπίλοι
Οι σπίλοι (ελιές) είναι καφέ χρώματος κηλίδες του δέρματος που περιέχουν μελανοκύτταρα. Μπορούν να αφαιρεθούν με τοπική αναισθησία για λόγους αισθητικής. Οι σπίλοι είναι καλοήθεις, όταν όμως αλλάζουν μέγεθος, σχήμα, χρώμα και τα όριά τους γίνονται ασαφή, υπάρχει υποψία μελανώματος και θα πρέπει να πραγματοποιείται βιοψία ή αφαίρεσή τους.
4. Χειλοειδείς και υπερτροφικές ουλές
Οι χειλοειδείς και υπερτροφικές ουλές προκαλούνται από διαταραχές στην παραγωγή ουλώδους ιστού κατά την επούλωση χειρουργικών και άλλων τραυμάτων σε ασθενείς με γενετική προδιάθεση. Σπανίως προκαλούν πόνο ή κνησμό στην περιοχή της ουλής, αποτελούν όμως σημαντικό αισθητικό πρόβλημα για τους περισσότερους ασθενείς και δεν υποχωρούν χωρίς θεραπεία. Από τις δεκάδες διαθέσιμες θεραπείες, η χειρουργική αφαίρεσή υπό τοπική αναισθησία σε συνδυασμό με ενδοδερμικές ενέσεις κορτιζόνης έχει μικρό (<20%) κίνδυνο υποτροπής και χαμηλό οικονομικό κόστος.
Β. Κακοήθεις
1. Βασικοκυτταρικό και άκανθοκυτταρικό καρκίνωμα
Οι δύο αυτοί τύποι καρκίνου του δέρματος αποτελούν τον πιο συχνό τύπο καρκίνου παγκοσμίως και προκαλούνται από χρόνια έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία και άλλους προδιαθεσικούς παράγοντες (π.χ. ανοσοκαταστολή, γενετικά σύνδρομα). Έχουν εμφάνιση μικρού εξογκώματος ή έλκους, ενίοτε αιμορραγούν και σπανίως προκαλούν πόνο. Παρότι οι μεταστάσεις είναι εξαιρετικά σπάνιες, οι δύο αυτοί τύποι καρκίνου του δέρματος είναι τοπικά διηθητικοί και πρέπει να αφαιρούνται με υγιή όρια. Η αφαίρεσή τους γίνεται με τοπική αναισθησία.
2. Μελάνωμα
Το μελάνωμα είναι ο πιο επιθετικός τύπος καρκίνου του δέρματος, με συχνότητα που παρουσιάζει σημαντική αύξηση τα τελευταία χρόνια. Προδιαθεσικοί παράγοντες είναι οι δυσπλαστικοί σπίλοι (ελιές), η κληρονομικότητα και η έκθεση στην ηλιακή ακτινοβολία, ιδιαίτερα τα ηλιακά εγκαύματα σε μικρή ηλικία. Το μελάνωμα, αν δεν αφαιρεθεί εγκαίρως, μπορεί να προχωρήσει σε μεταστάσεις στους τοπικούς λεμφαδένες και σε όργανα όπως το ήπαρ, οι πνεύμονες, ο εγκέφαλος και άλλα. Η πενταετής επιβίωση είναι 80-90% για αρχικού σταδίου όγκους και μειώνεται σε 30-70% όταν υπάρχουν μεταστάσεις σε λεμφαδένες. ‘Οταν υπάρχουν μεταστάσεις σε άλλα όργανα, το ποσοστό αυτό πέφτει στο 10%.
Διάγνωση
Η αλλαγή στην μορφολογία ενός προϋπάρχοντος σπίλου (μέγεθος, σχήμα, χρώμα και ασαφή όρια με το υγιές δέρμα) είναι ανησυχητική και θα πρέπει να ακολουθείται από βιοψία δέρματος ολικού πάχους ή αφαίρεση του σπίλου. Η βιοψία επιβεβαιώνει τη διάγνωση του μελανώματος και δείχνει το πάχος διήθησής του στο δέρμα, που αποτελεί σημαντικό προγνωστικό παράγοντα και καθοδηγεί την περαιτέρω θεραπεία. Ασθενείς με υποψία μεταστάσεων υποβάλλονται σε απεικονιστικές εξετάσεις (π.χ. αξονική ή μαγνητική τομογραφία, PET scan κλπ).
Χειρουργική αντιμετώπιση
Το μελάνωμα αφαιρείται με περιφέρεια 1-2 cm υγιούς δέρματος υπό γενική ή τοπική αναισθησία. Όταν το βάθος διήθησης του μελανώματος στο δέρμα υπερβαίνει το 0.75 mm ή υπάρχουν άλλες ενδείξεις υψηλού ρίσκου, η πιθανότητα μετάστασης στους τοπικούς λεμφαδένες είναι αρκετά υψηλή (>6%) ώστε να ενδείκνυται βιοψία φρουρού λεμφαδένα κατά την ίδια επέμβαση.
Τι είναι η βιοψία φρουρού λεμφαδένα
Το μελανωμα αρχικά εξαπλώνεται στους τοπικούς λεμφαδένες στην περιοχή της μασχάλης ή της βουβωνικής χώρας. Στο παρελθόν, για να διερευνηθεί η πιθανότητα λεμφαδενικών μεταστάσεων, αφαιρούνταν όλοι οι λεμφαδένες της περιοχής για να εξεταστούν ιστολογικά. Για τον ασθενή, αυτό σήμαινε μια τομή στο δέρμα μήκους 5-10 cm και μια επέμβαση με πιθανότητα επιπλοκών περίπου 40% (λοίμωξη, οίδημα άκρου, συλλογή υγρού, πόνος, κλπ). Η διαδικασία αυτή έχει αντικατασταθεί από την βιοψία φρουρού λεμφαδένα, μια πιο ανώδυνη επέμβαση με συχνότητα επιπλοκών 10% και ακρίβεια 95%. Κατά την βιοψία φρουρού λεμφαδένα, αναγνωρίζονται και αφαιρούνται οι 1-3 λεμφαδένες που έχουν τις περισσότερες πιθανότητες να περιέχουν μεταστάσεις (λεμφαδένες ΄φρουροί’). Η αναγνώρισή του λεμφαδένα φρουρού γίνεται με την υποδόρια χορήγηση μικρής (και ακίνδυνης) ποσότητας ραδιενεργού τεχνητίου ή χρωστικής στην περιοχή του όγκου. Οι ουσίες αυτές συγκεντρώνονται στους λεμφαδένες φρουρούς, οι οποίοι στη συνέχεια αφαιρούνται με μια μικρή τομή στο δέρμα (Εικόνα 8). Οι λεμφαδένες αυτοί εξετάζονται ιστολογικά και, αν δεν υπάρχουν μεταστάσεις, δεν απαιτείται άλλη χειρουργική αντιμετώπιση. Σε περίπτωση που βρεθούν μεταστάσεις, γίνεται λεμφαδενικός καθαρισμός της περιοχής.