Η σκωληκοειδής είναι μια απόφυση (προέκταση) του παχέος εντέρου που κυριολεκτικά κρέμεται από το αρχικό τμήμα του παχέος εντέρου που ονομάζεται "τυφλό" και βρίσκεται κοντά στην ένωση με το λεπτό έντερο. Αν και δεν γνωρίζουμε την ακριβή λειτουργία της, η σκωληκοειδής απόφυση δεν είναι απαραίτητη στον οργανισμό.
Η πιο συχνή ασθένεια της σκωληκοειδούς είναι φυσικά η οξεία σκωληκοειδίτιδα. Σε ποσοστό μικρότερο από 1%, εμφανίζονται σπάνιοι όγκοι της σκωληκοειδούς όπως το καρκινοειδές, τα αδενώματα και τα αδενοκαρκινώματα.
Η σκωληκοειδίτιδα είναι φλεγμονή του οργάνου που συνήθως προέρχεται από την απόφραξη του αυλού της απόφυσης από κοπρόλιθο ή διογκωμένο λεμφικό ιστό. Είναι η συχνότερη αιτία επείγουσας χειρουργικής επέμβασης για πάθηση της κοιλιάς.
Στα κλασικά βιβλία χειρουργικής, η σκωληκοειδίτιδα περιγράφεται ως μια σειρά φαινομένων που ξεκινούν από την απλή φλεγμονή για να προχωρήσουν στη γάγγραινα, νέκρωση και τελικά ρήξη του οργάνου. Η ρήξη της απόφυσης οφηγεί σε απόστημα ή και περιτονίτιδα. Τα στάδια αυτά δεν είναι ευδιάκριτα σε όλες τις περιπτώσεις όπως και δεν είναι σαφές πόσος χρόνος χρειάζεται σε κάθε ασθενή για να ολοκληρωθεί το φαινόμενο. Σε πολλές περιπτώσεις, η φλεγμονή υποχωρεί προσωρινά γεγονός που δυσκολεύει τη διάγνωση αλλά και επιμηκύνει τη διάρκεια του επεισοδίου.
Η οξεία σκωληκοειδίτιδα εμφανίζεται με πόνο στην κοιλιά που αρχικά είναι διάχυτος γύρω από τον ομφαλό αλλά στη συνέχεια εντοπίζεται προς τα δεξιά. Συνήθως υπάρχει χαμηλή πυρετική κίνηση, ανορεξία, ναυτία ή εμετός. Η εξέλιξη των συμπτωμάτων μπορεί να είναι εντυπωσιακή με έντονο πόνο, πυρετό και εικόνα βαριάς νόσου. Σε λίγες περιπτώσεις, τα συμπτώματα μπορεί να υποχωρήσουν χωρίς ιδιαίτερη θεραπεία και να επανεμφανισθούν μετά από ημέρες ή εβδομάδες.
Η οξεία σκωληκοειδίτιδα ήταν μια επικίνδυνη και συχνά μοιραία νόσος μέχρι τη δημοσίευση της μελέτης του Reginald Fitz το 1886. Από τότε έγινε σαφές ότι η πρώιμη χειρουργική εξαίρεση της απόφυσης οδηγεί σε θεραπεία τη νόσο. Σήμερα, η οξεία σκωληκοειδίτιδα είναι μια νόσος της οποία η αντιμετώπιση γίνεται άμεσα και με ασφάλεια.
Η οξεία σκωληκοειδίτιδα ξεκινά με ήπια φλεγμονή που χαρακτηρίζει την καταρροϊκή φάση. Ακολουθεί η συλλογή πύου μέσα στο όργανο που εξελίσσεται σε γάγγραινα και ρήξη της απόφυσης. Κάθε φάση της φλεγμονώδους εξεργασίας έχει διαφορετική εικόνα στην χειρουργική διερεύνηση της κοιλιάς. Αντίστοιχες μπορεί να είναι και οι τεχνικές δυσκολίες που παρουσιάζονται.
Η υποψία της νόσου μπαίνει από την κλινική εικόνα, δηλαδή τους χαρακτήρες του πόνου και την εξέταση της κοιλίας. Από τις εργαστηριακές εξετάσεις, συνήθως παρατηρείται αύξηση των λευκών αιμοσφαιρίων και της CRP.
Η επιβεβαίωση της διάγνωσης πριν το χειρουργείο γίνεται με την προσπάθεια απεικόνισης της απόφυσης. Αυτό μπορεί να γίνει με το υπερηχογράφημα και την αξονική τομογραφία.
Το υπερηχογράφημα είναι ιδιαίτερα χρήσιμο σε γυναίκες με πόνο στην κοιλιά ώστε να ελέγχονται τα έσω γεννητικά όργανα και ιδίως οι ωοθήκες.
Η αξονική τομογραφία είναι η πλέον αξιόπιστη μέθοδος για τη διάγνωση της σκωληκοειδίτιδας. Πρόκειται για τη μέθοδο με τη μεγαλύτερη ευαισθησία και ειδικότητα που μπορεί να επιβεβαιώσει τη διάγνωση και να αποτρέψει την καθυστερημένη έναρξη της θεραπείας.
Όταν η διάγνωση βασίζεται μόνο στην κλινική εικόνα και τα λευκά αιμοσφαίρια, πολλοί άνθρωποι με πόνο στη δεξιά κοιλία, οδηγούνται στο χειρουργείο χωρίς λόγο. Το ποσοστό αυτό διεθνώς κυμαίνεται από 20% μέχρι και 40% όσων εξετασθούν με ύποπτα συμπτώματα. Οι επιπλέον απεικονιστικές εξετάσεις (υπερηχογράφημα – αξονική) μειώνουν το ποσοστό των μη αναγκαίων χειρουργείων κάτω από το 5%.
Ο κατάλογος των άλλων πιθανών διαγνώσεων στον πόνο της δεξιάς κοιλίας είναι μεγάλος. Σε νέες γυναίκες είναι συχνά τα προβλήματα από τα έσω γεννητικά όργανα (ωοθήκες). Πολλές παθήσεις του εντέρου μπορεί να εκδηλωθούν με παρόμοια συμπτώματα αλλά και απλές λοιμώξεις του πεπτικού ή του ουροποιητικού συστήματος. Η βασική απόφαση που πρέπει να ληφθεί είναι αν ο ασθενής πρέπει να οδηγηθεί στο χειρουργείο και πόσο άμεσα πρέπει να γίνει αυτό. Τα περισσότερα προβλήματα ξεκινούν από λάθος διαγνώσεις και καθυστερημένες θεραπείες.
Η θεραπεία της οξείας σκωληκοειδίτιδας είναι η χειρουργική αφαίρεση της φλεγμαίνουσας απόφυσης. Η σκωληκοειδεκτομή μπορεί να γίνει με την ανοικτή ή τη λαπαροσκοπική τεχνική.
Η επέμβαση γίνεται μόλις τεθεί η διάγνωση. Σωστό είναι η επέμβαση να γίνεται νωρίς, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι πρέπει να γίνεται και σε ώρες που το Νοσοκομείο δεν βρίσκεται σε πλήρη λειτουργία. Η ανάγκη για επέμβαση σπάνια είναι τόσο επείγουσα που να μην επιτρέπει την ορθή προετοιμασία του ασθενούς.
Η ανοικτή σκωληκοειδεκτομή γίνεται με μια μικρή τομή στο κάτω δεξιό τμήμα της κοιλιάς. Το μήκος της τομής εξαρτάται από πολλούς παράγοντες όπως, η βαρύτητα της φλεγμονής, η αβεβαιότητα της διάγνωσης αλλά και τα κιλά του ασθενούς.
Η λαπαροσκοπική σκωληκοειδεκτομή γίνεται με τρεις οπές από τις οποίες εισέρχεται στην κοιλιά η κάμερα και λεπτά εργαλεία. Η υπόλοιπη επέμβαση της λαπαροσκοπικής σκωληκοειδεκτομής δε διαφέρει από την ανοικτή τεχνική.
Οι δύο τεχνικές σκωληκοειδεκτομής (ανοικτή και λαπαροσκοπική) είναι πρακτικά ισοδύναμες. Στις απλές περιπτώσεις, το αισθητικό αποτέλεσμα είναι άριστο και με τις δύο προσεγγίσεις. Η λαπαροσκοπική τεχνική πλεονεκτεί όταν υπάρχει αμφιβολία στη διάγνωση διότι επιτρέπει την καλύτερη διερεύνηση της κοιλιάς. Πλεονεκτεί ακόμη σε παχύσαρκους ασθενείς οι οποίοι αποφεύγουν μεγάλες και επώδυνες τομές. Σε ότι αφορά τη συχνότητα εμφάνισης μετεγχειρητικών επιπλοκών, δεν έχει διαπιστωθεί να πλεονεκτεί κάποια από τις δύο μεθόδους.
Στις περισσότερες περιπτώσεις, ο ασθενής παραμένει στο νοσοκομείο 24-48 ώρες μετά την επέμβαση. Κάποιοι ασθενείς, ανάλογα και με τη βαρύτητα του επεισοδίου, μπορεί να νοσηλευθούν για μεγαλύτερο διάστημα.
Τα τελευταία έτη έχει βρεθεί ότι σε αρκετές περιπτώσεις η φλεγμονή της σκωληκοειδούς απόφυσης υποχωρεί με τη χρήση αντιβιοτικών. Αυτό επιτρέπει τη συντηρητική αντιμετώπιση αρκετών ασθενών. Όμως πρέπει να τονισθεί ότι πολλοί από τους ασθενείς που θα αντιμετωπισθούν αρχικά συντηρητικά, κάποια στιγμή (μπορεί μετά από εβδομάδες) θα οδηγηθούν τελικά στο χειρουργείο. Επιπλέον, η συντηρητική αγωγή μπορεί να απαιτεί μακρύτερη νοσηλεία από την χειρουργική επέμβαση. Η απόφαση για συντηρητική αγωγή λαμβάνεται από κοινού με τον ιατρό αλλά μόνον εφ' όσον εκείνος θεωρεί ότι είναι ασφαλής.
Το σκωληκοειδικό απόστημα δημιουργείται από τον οργανισμό γύρω από μια φλεγμαίνουσα απόφυση με σκοπό να προστατευθεί η υπόλοιπη κοιλιά από τη γενικευμένη περιτονίτιδα. Περιέχει πύο και εκτός από πόνο συνοδεύεται από πυρετό με ρίγη. Η αντιμετώπισή του είναι χειρουργική αν και μπορεί να προηγηθούν συνεδρίες με αντιβιοτικά.
Σε ποσοστό που δεν υπερβαίνει το 1%, στην ιστολογική εξέταση της σκωληκοειδούς απόφυσης μπορεί να βρεθεί καρκινοειδής όγκος. Πρόκειται για σπάνια νεοπλάσματα του πεπτικού που συνήθως ανευρίσκονται τυχαία στη διαδρομή ενός επεισοδίου φλεγμονής της σκωληκοειδούς. Στην σπάνια αυτή περίπτωση θα πρέπει να συζητήσετε το θέμα με τον ιατρό. Πάντως, στις περισσότερες περιπτώσεις, η απλή σκωληκοειδεκτομή αρκεί για τη θεραπεία.